(၁) စစ်ဆေးရေးလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ခြင်း
၁။ ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ရုံးနှင့် ဒေသစာရင်းစစ်ရုံးအသီးသီးတို့သည် ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ဥပဒေနှင့်အညီ ဘဏ္ဍာရေးစာရင်းစစ်ဆေးခြင်း (Financial Audit) ၊ လိုက်နာဆောင်ရွက်မှုစစ်ဆေးခြင်း (Compliance Audit) နှင့် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှု စစ်ဆေးခြင်း (Performance Audit) တို့ကို ဆောင်ရွက်ပြီး စစ်ဆေးအစီရင်ခံတင်ပြလျက်ရှိပါသည်။
၂။ နှစ်ပတ်လည် စစ်ဆေးရေးစီမံချက်နှင့် သုံးလပတ်စစ်ဆေးရေးစီမံချက်များရေးဆွဲ၍ စစ်ဆေးရေးလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။ စစ်ဆေးရမည့် ဌာနအဖွဲ့အစည်းများ၏ Risk Area များ ရှာဖွေခြင်း၊ စစ်ဆေးရန် အရေးပါမှုသတ်မှတ်ခြင်း၊ အချက်အလက်များ တောင်းခံရယူ၍ စိစစ်သုံးသပ်ခြင်း၊ နှိုင်းယှဉ်စိစစ်ခြင်းများကိုဆောင်ရွက်ပြီး စစ်ဆေးရမည့်အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုချင်းအလိုက် စစ်ဆေးရေးအစီအစဉ်များရေးဆွဲပါသည်။ စစ်ဆေးရေး အစီအစဉ်များရေးဆွဲပြီးနောက် စစ်ဆေးရေးလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ အစီရင်ခံစာမူကြမ်းပြုစုခြင်း၊ အစီရင်ခံစာထုတ်ပြန်ခြင်းတို့ကို ဆောင်ရွက်ပါသည်။ ထို့နောက် အစီရင်ခံစာအပေါ် စစ်ဆေးရမည့်အဖွဲ့အစည်းများ၏ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုများကို စိစစ်သုံးသပ်ပါသည်။ တိုင်းဒေသကြီး/ ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ်ရုံး များမှပေးပို့သည့် ထူးခြားသည့် စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက် အစီရင်ခံစာများကိုစိစစ်၍ လိုအပ်သည်များကို ဆက်လက်အရေးယူခြင်းနှင့် တိုင်းဒေသကြီး/ ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ်ရုံးများ၏ စစ်ဆေးရေးလုပ်ငန်းကို ကြီးကြပ်လမ်းညွှန်ခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ပါသည်။
၃။ စစ်ဆေးရာတွင် သိရှိလိုသောအချက်အလက်များနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အောက်ပါတို့ကို ဆောင်ရွက်ရပါသည်-
(က) စစ်ဆေးရမည့်ဌာန၊ အဖွဲ့အစည်းမှ တာဝန်ရှိသူများနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခြင်း (Discussion) ၊
(ခ) အတည်ပြုရန်လိုအပ်သော စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များအတွက် ဌာန၊ အဖွဲ့အစည်းမှ တာဝန်ရှိသူများအား တွေ့ဆုံမေးမြန်းခြင်း (Interview) ၊
(ဂ) ဌာနအဖွဲ့အစည်းမှ တင်ပြသည့် အချက်အလက်အထောက်အထားများအား စိစစ်သုံးသပ်ခြင်း (Doucument Review) နှင့် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာစိစစ်ခြင်း (Analysing)၊
(ဃ) မေးခွန်းများ (Questionnaire) အသုံးပြု၍မေးမြန်းခြင်း၊
(င) မျက်မြင်စိစစ်အတည်ပြုရန် လိုအပ်သည့်နယ်ပယ်များအား မျက်မြင်ကြည့်ရှုစစ်ဆေးခြင်း (Physical Examination) ၊
(စ) တာဝန်ရှိသူများထံမှ စာဖြင့်အတည်ပြုချက်ရယူခြင်း (Confirmation) ။
၄။ စစ်ဆေးစဉ်အတွင်း အောက်ပါတို့ကို ဆောင်ရွက်ရပါသည်-
(က) စစ်ဆေးရေးအဖွဲ့အတွင်း ဆွေးနွေးပြီးအစီရင်ခံစာ (မူကြမ်း) ပြုစုခြင်း၊
(ခ) စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်အစီရင်ခံစာ (မူကြမ်း) ပြုစုပြီးနောက် စီမံခန့်ခွဲသူအဆင့်ဆင့်ထံ တင်ပြပြီး စီမံခန့်ခွဲသူအဆင့်ဆင့်၏ ဆွေးနွေးလမ်းညွှန်ချက်များနှင့်အညီ ပြုပြင်မွမ်းမံခြင်း၊
(ဂ) အစီရင်ခံစာ (မူကြမ်း) အား သက်ဆိုင်ရာဌာန၊အဖွဲ့အစည်းသို့ပေးပို့၍ အတည်ပြုချက် ရယူခြင်း၊
(ဃ) စစ်ဆေးရေးလုပ်ငန်းအပြီးသတ်ဆောင်ရွက်ခြင်း (Winding up ) ၊
(င) ဌာန၊ အဖွဲ့အစည်း၏ ပြန်ကြားချက်များအားစိစစ်ပြီး လိုအပ်သည်များ ပြုပြင်မွမ်းမံခြင်း၊
(စ) အပြီးသတ်အစီရင်ခံစာထုတ်ပြန်နိုင်ရေးအတွက် စီမံခန့်ခွဲသူအဆင့်ဆင့်ထံတင်ပြခြင်း၊
(ဆ) အစီရင်ခံစာအား သက်ဆိုင်ရာဌာန၊ အဖွဲ့အစည်းသို့ပေးပို့ခြင်း၊
(ဇ) ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်၏ ဆောင်ရွက်ချက်များနှင့် စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များကို နိုင်ငံတော်သမ္မတထံသို့ တင်ပြသည်နှင့်တစ်ပြိုင်တည်း ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်သို့ ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ဉပဒေနှင့်အညီ အစီရင်ခံတင်ပြခြင်း။
၅။ အစီရင်ခံစာပါ အကြံပြုချက်များအပေါ် လိုက်နာဆောင်ရွက်ပြီးစီးမှုအား သက်ဆိုင်ရာဌာန၊ အဖွဲ့အစည်းမှ ပြန်ကြားလာပါက အစီရင်ခံစာပါ အကြံပြုချက်များအပေါ် လိုက်နာဆောင်ရွက်ပြီးစီးမှု (Follow up) အား အထောက်အထားများဖြင့်စိစစ်ပြီး လက်ခံခြင်း၊ ပြီးပြတ်ခြင်းမရှိဘဲ ထပ်မံစစ်ဆေးရန် လိုအပ်သည့်အချက်များရှိပါက နောင်စစ်ဆေးချိန်တွင် ထည့်သွင်းစစ်ဆေးနိုင်ရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ရပါသည်။ အစီရင်ခံစာပါ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုအား အချိန်မီမပြန်ကြားခြင်းနှင့် မပြီးပြတ်သေးသည့် အကြံပြုချက်များအတွက် သက်ဆိုင်ရာဌာနအဖွဲ့အစည်းသို့ စီမံခန့်ခွဲမှုအကြောင်းကြားစာ (Management Letter) ထုတ်ပြန်ခြင်းကိုလည်း ဆောင်ရွက်ပါသည်။ ဌာနအဖွဲ့အစည်းများ၏ စာရင်းစစ်အစီရင်ခံစာအပေါ် လိုက်နာဆောင်ရွက်မှုအခြေအနေအား ပြန်လည်စိစစ်သုံးသပ်မှုပြုခြင်းအားဖြင့် ပြည်သူ့ဘဏ္ဍာထိန်းကျောင်းမှု ပိုမိုကောင်းမွန်လာစေရန်အတွက်လည်း အထောက်အကူပြုနိုင်ပါသည်။
၆။ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည့် စစ်ဆေးသည့် အမျိုးအစားများမှာ အောက်ပါတို့ဖြစ်ပါသည်-
(က) ဘဏ္ဍာရေးစာရင်းများ စစ်ဆေးခြင်း
ဘဏ္ဍာရေးနှစ်အလိုက် အစိုးရဌာန၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ၏ နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာရန်ပုံငွေမှ ပြည်ထောင်စု၏ အရအသုံးခန့်မှန်းခြေငွေစာရင်းနှင့် တိုင်းဒေသကြီး သို့မဟုတ် ပြည်နယ်၏ အရအသုံးခန့်မှန်းခြေငွေစာရင်းများဖြင့် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ရပါသည်။ ထို့အပြင် ပြည်ထောင်စုဘဏ္ဍာရန်ပုံငွေနှင့် ဆက်စပ်ဆောင်ရွက်သော ကြွေးမြီ၊ အပ်ငွေ၊ ယာယီစသည့် စာရင်းများဆိုင်ရာ ရငွေ၊ ပေးငွေစာရင်းကိုလည်း ဆောင်ရွက်ရပါသည်။ ယင်းသို့ ဆောင်ရွက်မှုအတွက် ထုတ်ပြန်ထားသော နှစ်ချုပ်စာရင်းများသည် အများလက်ခံကျင့်သုံးနေသောစာရင်းကိုင်မူများ သို့မဟုတ် နိုင်ငံပိုင်ကဏ္ဍအတွက် နိုင်ငံတကာစာရင်းကိုင်စံများ သို့မဟုတ် ဘဏ္ဍာရေးအစီရင်ခံခြင်းဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာစံများနှင့် တည်ဆဲဘဏ္ဍာရေးစည်းမျဉ်းများ၊ တည်ဆဲညွှန်ကြားချက် များနှင့်အညီ အစဉ်တစိုက်ရေးဆွဲတင်ပြထားခြင်းရှိ မရှိ သေချာစေရန် စစ်ဆေးသူအနေဖြင့် လွတ်လပ်စွာစစ်ဆေး၍ ကျိုးကြောင်းဆီလျော်သည့် စာရင်းစစ်ထင်မြင်ယူဆချက် ပေးခြင်းဖြစ်ပါသည်။
(ခ) လိုက်နာဆောင်ရွက်မှု စစ်ဆေးခြင်း
အစိုးရဌာန၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ၏ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ချက်များ၊ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်များ၊ သတင်းအချက်အလက်များသည် သက်ဆိုင်ရာအစိုးရဌာန၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းကလိုက်နာရမည့် ဉပဒေ၊ နည်းဉပဒေများ၊ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ၊ အမိန့်များ၊ ညွှန်ကြားချက်များ၊ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းနှင့် ညီညွတ်မှုရှိ မရှိကို လွတ်လပ်စွာအကဲဖြတ်စစ်ဆေးခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
(ဂ) လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှု စစ်ဆေးခြင်း
အစိုးရဌာန၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများမှ တာဝန်ယူဆောင်ရွက်နေသော လုပ်ငန်းအစီအစဉ်များ သို့မဟုတ် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ချက်များသည် စီးပွားရေးတွက်ခြေကိုက်မှု၊ စွမ်းဆောင်ရည်ပြည့်ဝမှု၊ ထိရောက်အောင်မြင်မှု၊ ချမှတ်ထားသောရည်မှန်းချက်များနှင့် အညီ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအခြေအနေတို့ကို လွတ်လပ်စွာ စစ်ဆေးဆောင်ရွက်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုစစ်ဆေးခြင်းသည် သက်ဆိုင်ရာအစိုးရဌာန၊ အစိုးရ အဖွဲ့အစည်းများက ချမှတ်ထားသောရည်မှန်းချက်များ၊ ဆုံးဖြတ်ချက်များအပေါ်တွင် အခြေခံ၍ ရည်မှန်းချက်အတိုင်း ထိရောက်ပြီး စွမ်းဆောင်ရည်ပြည့်ဝစွာ အကောင်အထည်ဖော်နိုင်မှုအခြေအနေကို အဓိကထား၍ လွတ်လပ်စွာ စစ်ဆေးဆောင်ရွက်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
(ဃ) သီးသန့်တာဝန်ပေးချက်/ ညှိနှိုင်းချက်အရ စစ်ဆေးခြင်း
ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ဥပဒေနှင့်အညီ နိုင်ငံတော်သမ္မတ၊ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်နာယက၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ သို့မဟုတ် အမျိုးသားလွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌကဖြစ်စေ၊ ပြည်ထောင်စုအဆင့်အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုခု၊ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာန တစ်ခုခု သို့မဟုတ် နေပြည်တော်ကောင်စီကဖြစ်စေ ယင်း၏ လုပ်ငန်းတစ်ရပ်ရပ်အား စစ်ဆေးပေးရန် ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်အား ညှိနှိုင်းလာပါက လိုအပ်သလို စစ်ဆေးပြီးနောက် တွေ့ရှိချက်များကို သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းများသို့ ပေးပို့ရပါသည်။ ထို့အပြင် ပြည်ထောင်စုအဆင့်အဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာနများ၊ အစိုးရဌာန၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများနှင့် နေပြည်တော်ကောင်စီတို့၏ လုပ်ငန်းအကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်မှုကို စစ်ဆေးရန် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်က တာဝန်ပေးအပ်လာလျှင် စစ်ဆေး ၍ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်သို့ အစီရင်ခံတင်ပြရပါသည်။
စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များအရ အရေးယူဆောင်ရွက်ခြင်း
၇၊၊ အဖွဲ့အစည်းများသည် စစ်ဆေးစဉ်ကာလအတွင်းမှာပင် မေးမြန်းချက်များကို ရှင်းလင်းဖြေကြားရန်နှင့် စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များအပေါ် လိုအပ်သလို အရေးယူဆောင်ရွက်သွားရန် ဖြစ်ပါသည်၊၊ အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ပြီးသည့်အခါတွင်လည်း အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုကို သင့်တော်သည့်ကာလအတွင်း သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းက ပြန်ကြားပေးရန် လိုအပ်ပါသည်၊၊ ပြန်ကြားရန်ကာလကို အစီရင်ခံစာပေးပို့စဉ်ကပင် သတ်မှတ်ပေးထားပါသည်၊၊ စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်အပေါ် မူတည်၍ သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းသည် အောက်ဖော်ပြပါနည်းလမ်းများအတိုင်း ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်ပါသည်-
(က) ချက်ချင်းအရေးယူရန်ကိစ္စများ၊၊ လောလောဆယ် ဖြစ်ပေါ်နေသည့် လေလွင့်ပြုန်းတီးမှု၊ ယိုဖိတ်မှု၊ ပျက်စီးမှု၊ နစ်နာဆုံးရှုံးမှု၊ အလွဲသုံးစားမှုများကို ချက်ချင်းရပ်တန့်သွားအောင် ဆောင်ရွက်ရပါမည်၊၊
(ခ) ဥပဒေအရ အရေးယူရန်ကိစ္စ၊၊ ပြဋ္ဌာန်းထားသည့် တည်ဆဲဥပဒေများနှင့် ငြိစွန်းသည့် မသမာမှု၊ အလွဲသုံးစားမှုများကို ဥပဒေကြောင်းအရ ဆက်လက်အရေးယူရပါမည်၊၊ ထို့အပြင် တွေ့ရှိထားသော အထောက်အထားများအရ ဌာနဆိုင်ရာစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုကို တစ်ပြိုင်တည်း ပြုလုပ်ရပါမည်၊၊
(ဂ) ဌာနဆိုင်ရာစုံစမ်းအရေးယူရန်ကိစ္စ၊၊ အစီရင်ခံစာအရ စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်တစ်ရပ်သည် ဥပဒေကြောင်းအရ အရေးယူရန်မခိုင်လုံသော်လည်း သက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းအကြီးအကဲက ဝန်ထမ်း၏ပေါ့လျော့မှု၊ တာဝန်လစ်ဟင်းမှုတို့ကြောင့် နစ်နာဆုံးရှုံးမှုမျိုးဖြစ်ကြောင်း ယူဆသည့်ကိစ္စရပ်များတွင် ဌာနဆိုင်ရာစုံစမ်းစစ်ဆေးခြင်းဖြင့် အရေးယူနိုင်ပါသည်၊၊
(ဃ) သာမန်သိရှိရန်နှင့် အရေးယူရန်ကိစ္စ၊၊ အချို့စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များမှာ သာမန်မျှဖြစ်၍ နောင်တွင် ပြုပြင်ဆောင်ရွက်သွားပါက ပိုမိုကောင်းမွန်သွားနိုင်စရာ အကြောင်းရှိလျှင် အခါအားလျော်စွာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲသွားလျှင် လုံလောက်ပါ သည်၊၊
၈၊၊ အစီရင်ခံစာအရ အဖွဲ့အစည်း၏ဝန်ထမ်းအား အရေးယူရန်ကိစ္စဖြစ်ပေါ်ပါက ပဏာမစုံစမ်းမှုကို ပြန်လည်ပြုလုပ်ရန်မလိုဘဲ စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်ကိုပင် စွဲချက်တင်ရန် အထောက်အထားအဖြစ် မှတ်ယူ၍ ဌာနဆိုင်ရာစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုကို ဆက်လက်ပြုလုပ် ရပါမည်။
၉၊၊ ဒေသစာရင်းစစ်ရုံးများ၏ အစီရင်ခံစာများအပေါ် သက်ဆိုင်ရာစစ်ဆေးရမည့်အဖွဲ့အစည်းများက သင့်တင့်သောအချိန်ကာလအတွင်း သင့်လျော်စွာ အရေးယူဆောင်ရွက်မပေးလျှင် သို့မဟုတ် ပြီးပြတ်ခြင်းမရှိသောကိစ္စများရှိလျှင် ပြည်ထောင်စုစာရင်း စစ်ချုပ်ရုံးအထိ အဆင့်ဆင့်တင်ပြ၍ ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ရုံးအနေဖြင့် အဖွဲ့အစည်းများ၏ အရေးယူဆောင်ရွက်မှု ပြီးပြတ်သည်အထိ ကြီးကြပ်ဆောင်ရွက်ပါသည်၊၊
(၂) သဘောထားမှတ်ချက်ပြန်ကြားပေးခြင်း
၁၀။ ဝန်ကြီးဌာနအသီးသီးနှင့် အဖွဲ့အစည်းများမှ သဘောထားမှတ်ချက်တောင်းခံမှုများကို မြန်မာ နိုင်ငံ၏ ဘဏ္ဍာရေးစီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာစည်းမျဉ်း ၃၅/၂၀၁၇၊ စီမံကိန်းနှင့်ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနက အခါအားလျော်စွာ ထုတ်ပြန်သည့် အမိန့်၊ ညွှန်ကြားချက်များ၊ သက်ဆိုင်ရာသဘောတူစာချုပ်ပါ စည်းကမ်းသတ်မှတ်ချက်များ၊ ယခင်နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံးနှင့် ပြည်ထောင်စုအစိုးရအဖွဲ့ရုံးတို့မှ ထုတ်ပြန်သည့် ညွန်ကြားချက်များ၊ နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီမှထုတ်ပြန်သည့် အမိန့်၊ ညွှန်ကြားချက်များ၊ ကိုဗစ်-၁၉ ကာကွယ်၊ ထိန်းချုပ်၊ ကုသရေး အမျိုးသားအဆင့် ဗဟိုကော်မတီ၏ ညွှန်ကြားချက်များ၊ ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ရုံး၏ အမိန့်ကြော်ငြာစာများဖြင့်စိစစ်၍ သဘောထားမှတ်ချက် ပြန်ကြားလျက်ရှိပါသည်။ ထို့ပြင် စာရင်းပိုင်းဆိုင်ရာ သဘောထားမှတ်ချက် တောင်းခံမှုများကိုလည်း စာရင်းစံများနှင့်အညီစိစစ်၍ သဘောထားမှတ်ချက် ပြန်ကြားလျက်ရှိပါသည်။